«Оңалту және банкроттық туралы» Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Заң) 1-бабының 7) тармақшасына сәйкес банкроттық рәсімінің негізгі мақсаты кредиторлардың талаптарын банкроттың мүліктік массасы есебінен қанағаттандыру болып табылады.

Осыған байланысты, кредиторлардың заңды мүліктік мүдделерін қорғау мақсатында Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (бұдан әрі – Азаматтық кодекс) және заңның нормаларымен банкрот құрылтайшысының (қатысушысының) және (немесе) лауазымды адамының субсидиарлық жауапкершілігі, яғни негізгі банкрот борышкердің міндеттемелері бойынша осы тұлғалардың әдейі банкроттық және Заң талаптарын орындамағаны үшін кредиторлар алдындағы қосымша жауапкершілігі көзделген.

Осылайша, Азаматтық Кодекстің 44-бабының 3-тармағына сәйкес әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізу немесе қылмыстық сот ісін жүргізу тәртібімен әдейі банкроттыққа кінәлі деп танылған құрылтайшы (қатысушы) және (немесе) лауазымды адам банкроттық рәсімінің нәтижелері бойынша заңды тұлғаның қаражаты жеткіліксіз болған кезде кредиторлар алдында субсидиарлық жауаптылықта болады.

Борышкердің құрылтайшысының (қатысушысының) және (немесе) лауазымды адамының әдейі банкроттығы үшін субсидиарлық жауапкершілігінің ұқсас негіздері Заңның 6-бабының 1-тармағында көзделген.

Сондай-ақ Заңның 11-бабы 4-тармағының нормасымен, борышкердің мүлкі барлық кредиторлардың талаптарын қанағаттандыру үшін жеткіліксіз болған жағдайда, борышкердің лауазымды тұлғалары Заңның 11-бабының 2-тармағында белгіленген талаптарды орындамағаны үшін, атап айтқанда борышкердің мүлкі үшін ортақ субсидиарлық жауаптылықта болады:

- борышкерді тарату туралы шешім қабылданған жағдайда оны банкрот деп тану туралы сотқа жүгіну емес, мүліктің құны кредиторлардың талаптарын толық көлемде қанағаттандыру үшін жеткіліксіз;

- сотқа және Әкімшіге борышкердің қаржы-шаруашылық қызметі туралы ақпарат бермеу;

- уақытша басқарушыға құрылтай құжаттарын, есепке алу құжаттамасын, банкроттың мүлкіне құқық белгілейтін құжаттарды, банкротқа тиесілі материалдық және өзге де құндылықтарды бермеуге міндетті.

Заңның 6-бабының 2-тармағына сәйкес банкроттықты басқарушы құрылтайшыны (қатысушыны) және (немесе) лауазымды адамды қылмыстық немесе әкімшілік жауаптылыққа тарту туралы сот актісі заңды күшіне енген күннен бастап он жұмыс күні ішінде осындай адамға оны субсидиарлық жауаптылыққа тарту және заңның 96-бабының 3-тармағына сәйкес айқындалатын мөлшерде сомаларды өндіріп алу туралы талап-арызбен сотқа жүгінуге міндетті.

Егер құрылтайшы (қатысушы) және (немесе) лауазымды адам банкроттық рәсімі аяқталғаннан кейін әкімшілік немесе қылмыстық сот ісін жүргізу тәртібімен әдейі банкроттыққа кінәлі деп танылған жағдайда, кредитор осы бапта көзделген тәртіппен сотқа талап-арызбен жүгінуге де құқылы.

Адамды субсидиарлық жауаптылыққа тарту кезінде мәлімделетін талаптардың мөлшері сот актісінде белгіленген, соның негізінде мұндай адам әкімшілік немесе қылмыстық сот ісін жүргізу тәртібімен әдейі банкроттыққа кінәлі деп танылған зиянның мөлшеріне тең болады (Заңның 96-бабының 3-тармағы).

Сондай-ақ құрылтайшыны (қатысушыны) және (немесе) лауазымды адамды субсидиарлық жауаптылыққа тарту туралы сот актісін орындау нәтижесінде банкроттың мүліктік массасына түскен ақша есебінен әкімшілік шығыстарды өтеуге жол берілмейтінін атап өткен жөн. Мұндай ақша кредиторлардың талаптарын қанағаттандыруға жіберілуге жатады (Заңның 100-бабының 1-тармағы).